Skutki XVII wiecznych wojen Polski

Skutki XVII wiecznych wojen Polski

Wiek XVII był wyjątkowo trudnym okresem dla państwa Polskiego, gdyż prowadziło ono w ciągu tego stulecia wiele wyniszczających wojen z silnymi przeciwnikami jakimi byli Turcy, Rosjanie, Kozacy oraz Szwedzi. W mojej pracy przedstawię przyczyny, streszczę przebieg wojen oraz przede wszystkim opiszę ich skutki.

Pierwszą z licznych XVII wiecznych wojen była walka ze Szwecją. Konflikt ten Polska „zawdzięcza” Zygmuntowi III Wazie, który w roku 1598 utracił tron szwedzki i dwa lata później, chcąc wywołać wojnę z prywatnych przyczyn wcielił inflanty należące do państwa Szwedzkiego do Polski. Kolejną przyczyną ataków Szwedów jest to, iż król Szwedzki chciał uczynić z morza Bałtyckiego wewnętrzny basen swojego państwa. W roku 1600 wojska Szwedzkie wkroczyły na teren inflant. Wróg dysponował liczniejszą armią i zajął prawie całe inflanty, lecz wojska polskie były lepiej przygotowane do walki. W roku 1601 miała miejsce bitwa pod Kockenhausen , pod dowództwem Krzysztofa Radziwiła. Polacy odnosili dalsze sukcesy w bitwach między innymi w bitwie pod Kircholmem w 1605 roku pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza pokonali czterokrotnie liczniejsza armię Szwedów. W 1611 roku zawarto rozejm z powodu śmierci Karola IX (króla Szwecji) i zaatakowania Szwecji przez Danię. Rozejm jednak został zerwany przez Szwedów, którzy chcieli wykorzystać fakt, iż Polska prowadziła wojnę z Turcją w 1621 roku. Zaatakowali ziemie należące do Polski, zdobywając Mitawę, Rygę i Parnawę. W późniejszym czasie doszło do odzyskania Mitawy oraz w 1622 roku zawarto ponownie rozejm pozostawiający w rękach Szwedów skrawki wybrzeża. W roku 1625 po podpisaniu rozejmu w Mittawie, Szwedzi zaatakowali po raz trzeci. Król szwedzki Gustaw II Adolf zaatakował Inflanty, a następnie przeniósł walki do Prus Królewskich oraz Pomorza Gdańskiego. Polacy walczyli o swoje terytorium i po raz kolejny mimo posiadania małej ilości wojska odnosili sukcesy w walce.

Odsieczą dowodził hetman Koniecpolski, mimo źle wróżącego dla kraju nazwiska, strona Polska odniosła zwycięstwo. W roku 1629 podpisano rozejm w Starym Targu. Jednak nie był to koniec konfliktu polsko-szwedzkiego, najgorsze miało dopiero nastąpić. W roku 1655 rozpoczęła się wojna zwana Potopem Szwedzkim. W skutek najazdu ogromnej armii Polska utraciła sporo ziemi, w tym także Litwę. Stefan Czarniecki stanął na czele powstania anty-szwedzkiego, rozpoczęto próby ratunku Polski. Szwecja zawarła sojusze z sąsiednimi państwami Polski przez co dochodziło do spustoszenia kraju. Wojna ze Szwecją dobiegła końca w roku 1660. Wówczas to obie, zmęczone wojną strony zdecydowały się na podpisanie traktatu pokojowego w Oliwie.

Skutki wojen polsko-szwedzkich były fatalne oraz długotrwałe dla Polski. Długi okres wojny doprowadził do wyniszczenia Rzeczpospolitej w każdej dziedzinie życia. Przede wszystkim na walkach ucierpiała gospodarka. Doszło do upadku gospodarki polsko-litewskiej oraz handlu morskiego, który dla państwa był bardzo ważny. W wyniku wojny Polska utraciła dostęp do morza, a zatem nie mogła eksportować i importować ważnych towarów na czym zdecydowanie ucierpiał skarbiec państwa. Finanse państwa zostały wyczerpane przez wojny i liczne grabieże oraz utratę lenna Prus Książęcych. Istotną stratą dla Rzeczpospolitej było także wyniszczenie polityki wewnętrznej państwa spowodowane osłabieniem pozycji sejmu (w czym miało swój udział prawo liberum veto). Doszło także do osłabienia autorytetu króla.

Można zatem stwierdzić, iż konflikt ze Szwecja dotknął wszystkich sfer istotnych dla państwa i zachwiał nimi na długi czas sprowadzając „czarne chmury” nad Rzeczpospolitą.

Kolejnym państwem z którym Polska toczyła wojnę było jedno z najsilniejszych państw ówczesnej Europy, Turcja. Przyczyn wybuchu konfliktu było kilka. Pierwszą z nich były działania Polskiej magnaterii podejmowanie na terenie Mołdawii, która była lennikiem Turków. Czynnikiem, który zaostrzał wzajemną agresję były najazdy kozaków (lenników Polskich) na ziemie Tureckie oraz najazdy tatarów (lenników Tureckich) na tereny Polskie.W 1668 roku abdykował Jan Kazimierz, nowym królem został Michał Korybut Wiśniowiecki opowiadający się za sojuszem z Habsburgami. Sojusz ten przyczynił się do zaostrzenia konfliktu z Turcją.

Walki pomiędzy Polską i Turcją rozpoczęły się w 1620 roku. Pierwszy etap walk po kilku starciach zakończył układu pokojowy chocimskiego z 1621 roku. Kolejny atak miał miejsce w 1672 roku, rozegrano kilka bitw i zakończono konflikt rozejmem w Żórawnie w 1676 roku, na którego mocy Turcja przejęła Podole z Kamieńcem oraz Bracławszczyznę; pozostała część ziem poprzednio utraconych powróciła do Rzeczpospolitej. Polacy nie mogli nacieszyć się długo spokojem ze strony Turków, gdyż w 1683 doszło do odsieczy wiedeńskiej, która zakończyła się zwycięstwem strony Polskiej. Jednak w 1699 doszło do zawarcia ostatecznego pokoju w Karłowicach, co zakończyło wojnę z Turcją.

Skutkami wojen polsko-tureckich było osłabienie Rzeczpospolitej pod względem wojskowym i ludnościowym, gdyż w wyniku wojny zginęło wiele osób i nawet całe wsie zostały opustoszone.

W wyniku konfliktu ucierpiała także tolerancja religijna państwa. Do tej pory Polska była uznawana za bardzo religijny kraj, jednak wraz z konfliktami rodziły się coraz to liczniejsze uprzedzenia w stosunku do innych religii. Wojna z Turcją nie była tak wyczerpująca jak walki ze Szwecją, jednak jak każdy konflikt zbrojny wymagała poświęcenia ludzi, nakładów finansowych i wiązała się z utratą niektórych terenów.

Nieszczęściem XVII wiecznej Polski były liczne wojny prowadzone z silniejszymi państwami i praktycznie odpieranie ataków ze wszystkich stron przez całe stulecie. Nie oszczędzili nas także Rosjanie. Jednak winą za rozpoczęcie konfliktu można obarczyć część Polskiej magnaterii, która popierając Dimitra Samozwańca wyruszyła do Moskwy. Opanował tron, jednak Rosjanom nie podobały się rządy nowego cara i urzędowanie Polaków w ich stolicy. Wszyscy zostali zabici. Jednak po krótkim czasie pojawił się kolejny Samozwaniec, a Polska magnateria znów go poparła – tym razem znów nie udało się przejąć władzy.

W roku 1609, Wasyl Szujski (car Rosji) zawarł sojuszze Szwecją. Zawiązane przez strony porozumienie przyczyniło się do wybuchu wojny z Rzeczpospolitą. W 1610 roku doszło do walki Polski z wojskami rosyjsko-szwedzkimi. Przeciwko liczącej około 35 tysięcy żołnierzy, stanęło zaledwie 7 tysięcy polskich żołnierzy. Hetman Stanisław Żółtkiewicz wygrał tę bitwę pod Kłuszynem, dzięki czemu wojsko Rzeczpospolitej opanowało Moskwę. Sukces jednak pogrzebał ówczesny król, Zygmunt III Waza. Rosjanie wyrazili zgodę na przekazanie korony carskiej Władysławowi Wazie (synowi Zygmunta III), jeśli ten przyjmie wyznanie prawosławne. Król odmówił. Domagał się on bowiem, praw do carskiej władzy wyłącznie dla siebie. Nie przemyślane postępowanie władcy było fatalne w skutkach i zmarnowało ogromną szansę dla Polski.

Przeciwko Polakom na Kremlu wybuchło powstanie i polska załoga musiała skapitulować.

Pierwsza wojna polsko-rosyjska zakończyła się rozejmem w Dywilnie w 1619 roku.

Do kolejnego konfliktu zbrojnego doszło w 1632, nie trwał on jednak długo. Dwa lata później zakończył go rozejm w Polanowie.

Lata 1654-1686 przyniosły Polsce kolejne walki z Rosją. W roku 1654 doszło do porozumienia Rosjan z kozakami, którzy chcieli przyłączyć do państwa moskiewskiego Ukrainę, która należała do Polski. Tak rozpoczęło się powstanie na Ukrainie, Bohdana Chmielnickiego.

W 1667 podpisano rozejm w Andruszowie, prze który Rzeczpospolita kolejny raz traciła swoje prawa do ziemi smoleńskiej, czernihowskiej oraz siewierskiej. Ukrainę podzielono na dwie strefy wpływów: na polską - prawobrzeżną, oraz na rosyjską- lewobrzeżną. Kijów powierzony Rosji na dwa lata, nigdy do Rzeczpospolitej nie powrócił.

Skutki wojen polsko-rosyjskich były wynikiem źle prowadzonej polityki. Nieustępliwość oraz zachłanność Zygmunta III, przyczyniła się do upadku polskich koncepcji politycznych wobec Rosji w XVII stuleciu, które były dla Polski sporą szansą na uzyskanie wielu terenów i siły. Jednak w skutek złych decyzji Rzeczpospolita utraciła duże obszary terytorium i po raz kolejny została wyniszczona. Także w wyniku tej wojny stracono wielu ludzi, którzy zamieszkiwali tereny zagarnięte przez Rosjan. Niestety także gospodarka ucierpiała, ponieważ Polska utraciła żyzne tereny Ukrainy. Po raz kolejny nie obeszło się bez grabienia ziem Rzeczpospolitej – Polacy znów tracili swoje majątki, dobra kulturalne, tereny, a także rzecz istotną – nadzieje i morale.

Wojny zawsze wiążą się ze stratami, jednak w przypadku XVII wiecznej Polski miały fatalne skutki. Problemem, który od zawsze miała Rzeczpospolita była mała armia, jak wobec tego mieli stawiać czoła trzem potężnym przeciwnikom?

Najtrudniejszym okresem w dziejach wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII wieku, były lata 1648-1667;.Polacy stawiali wówczas czoła trzem przeciwnikom: Szwecji, Rosji oraz Kozakom dowodzonym przez Bohdana Chmielnickiego. Wynikiem tego było zrujnowanie gospodarki, utrata wielu istotnych dla Polski terenów, konflikty wewnętrzne w państwie i wyniszczenie polityki. W okresie wojen XVII stulecia, zdezorganizowano działanie sejmu, najczęściej zrywając jego obrady i wykorzystując zasadę liberum veto, które nie tylko blokowano pojedynczą decyzję, ale ogół prac podejmowanych przez sejm. Polską politykę ponadto osłabiały walki szlachty z magnaterią, której działanie nie koniecznie było popierane przez ogół państwa, lecz przez inne państwa odbierane jako działania Polaków – czego dowodem jest poparcie Dimitra Samozwańca. Nie tylko znacznie osłabła polityka wewnętrzna, ale także zewnętrzna. Do tego wszystkiego porażki, utraty ziemi źle wpływają na obywateli państwa, których z każdą przegraną wojną ubywało, aż w końcu doszło do utraty około 40% mieszkańców Rzeczpospolitej.

Skutki wojen XVII na stałe osłabiły państwo Polskie. Fatalne decyzje i wyniszczenie na stałe zostawiły piętno na Rzeczpospolitej, która po licznych porażkach nie była w stanie osiągnąć poprzedniej siły. Mimo tego, iż Polacy pokazali, że potrafią wygrywać bitwy w pięknym stylu i są dobrymi wojownikami to stulecie nie było dobre dla Rzeczypospolitej.

Gaja